Oggi vi vogliu cuntà un fattu,
suzzessu la dì Sant’Arò (lu santu prutittòri di li frairaggi), chi z’ha
ischumbussuraddu a tuttiganti.
In casa erami in festha acchì
babbu è frairaggiu e erami giugghendi manni e minori a “Mercante in fiera” un
gioggu di carthi chi abiani rigaraddu a babbu in contu a un piazeri.
Erami giugghendi cument’e sempri
cu’ lu fasgioru tondu arrusthiddu, acchì di dinà no n’abia nisciunu e dugna
tantu zi ruzziggabami calche fasgioru tondu di chissi chi abiami vintu.
Era una sera d’inferru cun lampi
e troni e eba furriosa, chi bassendi da li basdheddi zi faraba i’ la carrera e
già si vidia lu riu chi dibintaba sempri più mannu. A me mi piazia ischulthà
l’eba chi zuccaba contru a li veddri e isthazia un poggu giugghendi a carthi e
un poggu addareddu a lu balchoni finz’a candu...
I’ l’apusentu zia Farora, la
sividora di Don Ignazio, abbaidda lu ridozu mannu cu’ li lioni duraddi e
cumprendi chi puru chistha sera Don Ignazio no abar’a turrà da Monti Minerva o
in cassisia loggu zi sia, cazziendi cu’ li passoni chi contani in Romana o in
Villanova Montirioni, lu paesi d’eddu. Ischunsuradda e sora cument’e sempri,
s’ha priparaddu dui obi a la cocca e si l’è magnendi a pianu pianu,
infundendibi un pezzareddu di pani, poi d’abelli daddu una pipiaddaredda di
sari, sippuru lu duttori l’ha dittu chi lu sari no lu debi mancu vidè. Finiddu
di magnà isciucca lu portha obu e lu cucciarinu di pratta e lu rimuni i’ la
credenza vidriadda.
Propriu in chissà mamentu un
tronu mannu fazi trimmurà l’apusentu e subitu un lampu azzendi di milli curori
la viddriadda liberty di la corthi.
-Salve regina- zicchirrieggia la
femmina, signendisi cun dui “paterfiriu”.
La femmina è ninnendi lu cabu
acchì timmi li timpurari e no fazi in tempu a dissi un “credo”, poi di lu
tronu, chi lu lampu inciarieggia torra la vidriadda di la corthi e edda
signendisi torra, proba a dissi un “salveregina” ma un althru tronu
l’ipasimeggia e cussi tra lampi e troni isthazi sempri signendisi cun dui
“paterfiriu” tra un credo e un salve.
La pobaretta è ancora ninnendi lu
cabu pa lu timpurari candu calchunu zocca forthi a la gianna una…dui...tre
volthi. In luntananzia lu cani di “l’isthrei” e ururendi chi pari un dimoniu.
Zia Farora no è zerthu una
passona curaggiosa ma no è nemmancu una caggamuddandi
e cussì s’avvizina a la gianna e
dumanda -Cani è?- (dizini l’antigghi chi candu v’è timpurari e s’intendi un
cani ururendi bisogna sempri dumandà digussì, primma d’abrì la gianna, acchi
podaristhia assè un’anima in pena chi v’ha bisognu d’orazioni) -Cani è?-
dumanda torra zia Farora, punendi la caddena di sigurezia e abbaiddendi da
addereddu a l’ipiccitti cu’ li lenti grossi un cintimitru.
-Abbria, zia Faro’, soggu
Franzischa, abbria chi è suzzessa disaura manna-
La femmina, chi cunnosci la bòzi
di Franzischa, abbri la gianna un’aizareddu, pronta a tancalla casumai vi
pudessia assè piriguru.
Franzischa è inginucciadda
addananzi a la gianna e s’è abbrazzendi lu cucciucciu di Don Ignazio chi si no
è morthu pari propriu accosthu a bè. Lu pobar’animari, un pointer biancu v’ha
una mancia manna di sangu immezu a l’althri manci di curori caffellatte e in
giru a lu coddu v’ha ingrugliraddi uninguanti giri di firuverru ipinosu, roba
di dirinquenti o di zingari, chi sinni so visthi un paggiu girendi in carrera.
Zia Farora a videssi a Fido (li
cani di prima si ciamabani tuttiganti o Bobi o Fido no cumenti li cani d’abà
chi hani tutt’innommi di cristhiani; ischuseddi si dugna tantu z’esciu in
althri rasgioni). V’era dizendi di zia Farora chi a videssi a Fido in chissi
cundizioni pai poggu no s’è lassadda a farà. Poi n’accogli lu cucciucciu da li
brazzi di Franzischa e ischumenza a ninnallu cumenti chi fussia un piccinneddu,
ciamendiru cumenti si pò ciamà un figlioru basgendisiru e carignendiri lu cabu
pienu di sangu; poi imprubisamenti poni lu cani innantu a la banca e z’esci,
cumenti una mancanti, a zirchà aggiuddu.
Poi di pogghi minuti, zia Farora
torra cu lu babbu di Ciciria, chissu chi sona lu piffaru trabessu i’ la banda
di Santa Ciciria e chi n’ha pisaddu la figliora cu’ l’innommu di la santa
prutittòra di li musigganti ( i’ la carrea mea vi so innommi dibessi di chissi
di Sassari veccia, inogghi si ciamani Leandro, Leopoldo, Cristhina,
Mariateresa, insomma innommi di signori; inogghi no è pussibiri acciappà una
Maddarena o una Firumena); ischuseddi torra chi v’era dizendi di lu babbu di
Ciciria e poi zi soggu torra lisciggaddu in althri rasgioni. L’ommu è arribiddu
cun d-una cascettaredda di ferri e, sippuru no lu cumpari, è beddu forthi e cun
dui coipi di trunchesa libareggia lu pobar’animari chi, prima si gira a
mussiggallu, poi cumprendi chi l’è aggiuddendi e pa ischusassi li linghi la
manu.
Chisthu contu, chi vi soggu
fendi, a noi zi l’ha fattu Leandro chi, sigumenti è mannu, era recuendi tardhu,
andendi da un purthari a l’althru pa no attricciurassi e candu e intraddu i’ lu
purthari di zia Farora chi isthazi propriu aocci a casa nosthra ha intesu li
zicchirri di la femmina e tandu s’è arriggiddu pa vidè cosa era suzzidendi.
Anzi mi pari chi è megliu si lu contu vi lu cuntinueggia eddu chi è più mannu e
s’ammenta megliu li parthicurari. Aisitteddi un mamentu chi azzu a casa soia a
ciamallu...soru un mamentu.
II
Leandro e lu più mannu di otto
figliori (fazziri acciappà famìri manni in chisthi tempi) e d-è puru lu più
mannu di tutti li giobanotti di la carrera. Noi chi semmu più caicchi calche
volta giugghemmu puru cu’ li manni e Leandro n’inventa sempri una pa fazi
dibirthì. Lu gioggu chi mi fazi dibirthì di mancu è chissu di tinizzi
tuttiganti a manutenta e poi Leandro cun d-una foibiza piccinnedda tocca lu
firu positibu da la currenti ( chi pa furthuna nosthra e soru di
centuvintizincu volt) dendi una lizzera ibbazinadda a tuttiganti e fendi brincà
l’ulthimu di la fira chi soritamenti sogg’eu.
La mamma di Lendro si ciamma
Micherina è bedda e grassa (difizziri acciappanni genti grassa in chisthi
tempi) e debi d’assè la suredda di la Fadda Turchina di Pinocchiu, difattu v’ha
li peri di curori biaittu e zerthamenti, pa da a magnà a ottu figliori, in
chisthi tempi di disaura, debi d’abè arumancu la vesthigghitta magica cumenti
chissa Fadda gran cunniscidda.
Candu Leandro veni a d-abbrimmi
la gianna è un poggu di maramori. Era in cuzina, roza-roza, aisittendi vizinu a
li furreddi, acchì la mamma era priparendi di magnà pa la sera ma lu minestroni
n’abia ancora una bedda mez’ora a d-assè prontu e la mamma zi l’ha mandaddu
dizendi d’abè pazenzia chi l’appititu è lu megliu cundimentu di lu magnà.
Pari fatt’appostha, dugna voltha
chi si fabedda di magnà, sona lu pre-allaimmi e a maragana bisogna iscizzi (o
più megliu intrazzi) i’ lu rifuggiu unì li “manni” si diverthini a cuntazzi
tutti chissi conti di fantasimi, di mani nieddi chi t’isthrignini l’agasthoru
candu sei drummendi e tant’altri macchini chi ipasimeggiani li più minori.
Eu dugna voltha soggu tantu
ipasimaddu chi mi z’entru i’ lu lettu di mamma acchì no ridesciu a drummì.
Ma abà è propriu lu mamentu di
fazi cuntà cumenti è andadda l’isthoria di lu cucciucciu di Zia Farora o più
megliu di Don Ignazio.
Zi pusemmu cument’e sempri tutti
in giru, luntanu da li mammi chi so apprufittendi di l’emergenzia pa ciaramiddà
e Leandro zi conta torra l’isthoria.
Si v’intaressa puseddibi inogghi
affaccu e dedd’attinzioni...
Lu pobar’animari è sempri i’ lu
matessi cuzoru unì l’ha posthu lu babbu di Ciciria, no magna e mancu si
lamenta, la mancia di sangu è sempri più manna sottu a la fasciaddura e candu
Zia Farora lu ciama cumenti si pò ciamà un figlioru eddu ripondi mubendi la
coda lu tantu chi abbastha pa falli cumprindì chi ancora no è morthu.
Don Ignazio è un bedd’ommu althu
assai (o forsi sogg’eu troppu picinneddu) abarà una sessantina d’anni, li peri
nieddi so ischuminzendi a incannissi da li facetti e l’occi acuti ti pissighini
fin’a candu lu saruddeggi e tandu ti fazi la risaredda e ti sarudda cu la manu.
Don Ignazio è un signori; candu esci cu’ lu caressinu, noi lu punimmo fattu
finzamenta a la cantunadda, eddu fazi una risa mazzunina poi carigneggia lu
cabaddu cu’ lu fuettu e via…Soritamenti è tuttu visthuddu di biancu ma, candu
arribi, a ora di li zincu, è ancora visthuddu da cazziadori, in botti grossi
cu’ li gambari, gianchetta e pantaroni di frusthagnu verdhi, l’isciscia faradda
un poggu sobra a l’occi e lu fusiri a canni ingiossu.
Pa prima cosa s’avvizina a Fido e
lu carigneggia pianu pianu i’ lu cabu e lu cani pari turrà a vidda soru a
intindi la bozi di lu paddronu chi li dizi cuntinuendi a carignallu -Amiggu
caru, ischusami si no t’aggiu purthaddu cun meggu ma pai te era un isthragu
troppu mannu ‘chì ischumenzi a d-assè vecciareddu cument’e me, ma a chissu chi
t’ha fattu chistha carugnadda, isthai siguru chi già l’acciappu e cument’è veru
Deu vi la fozzu pagà.
Don Ignazio chi s’era
inginucciaddu vizinu a lu cani arrumbendisi a lu fusiri, sinni pesa e
imprubisamenti gira lu fusiri cumenti chi fussia pissighendi un poschabru chi è
currendi e
“ pampam” ischudi dui
fusiraddi...cu’ la bocca. Zia Farora da l’assulthu caggi pusadda innantu a la
cadrea.
Don Ignazio, ha cumpresu ca’
pudaristhia assè la passona chi ha fattu chissa carrugnadda, puru si no ha li
probi e pa una chedda intrea, zi fara poi gusthaddu i’ lu campettu unì
giugghemmu noi, propriu addananzi a la gianna di lu magasinu di un
pisciaggioru, l’unicu suipittaddu, chi pari aggia morthu puru la giatta di
un’accudidda di Ittiri Canneddu cu’ lu matessi sisthema. Cu’ lu fusiri in manu,
l’isciscia caradda addananzi a l’occi e un pezzu d’istrazza untadda si posa i’
la pidrissa di predda ribagna a lucidassi li canni di lu fusiri frubbendiri
finza a falli brillà.
Calche giatta lagna è ighibi
roza-roza miaurendi a lu fiaggu di lu pesciu puzinosu, senza cumprindì chi è
arrischendi la vidda o parumancu lu coddu.
Lu pisciaggioru, pa tuttu lu
tempu chi Don Ignazio isthazi addananzi a la gianna, no s’attribi a iscì e
fendi l’indiffarenti cuntrulleggia l’obara di frubbiddura ma, candu Don Ignazio
fazi la mossa d’azzà lu fusiri, eddu ischumpari, che soriggu, addareddu a lu
muru. Candu calche voltha esci è sempri buggiu e Don Ignazio è già recuiddu da
calche ora.
Puru noi pizzinni, pa calche dì,
andemmu a sabè cument’isthazi Fido poi una dì Zia Farora zi dizi chi lu
cucciucciu è morthu e chi Don Ignazio zi l’ha intarraddu sottu a un’aiburu
mannu in un fondu di Villanoba Montirioni.
Da la dì sò passaddi un paggiu di
mesi senza chi Don Ignazio sia isthaddu più visthu in Sassari poi, una dì è
turraddu purthendi un cugnoru; drentu v’e un cucciucciu biancu a manci di
caffellatte. L’innommu soiu è Fido.
(da “Una carrera umbrosa”)
Nessun commento:
Posta un commento