martedì 3 gennaio 2012

Sa cadrea de mammai Austina

de Minnia Pani

“E tando!. ’Eo ando a m’ allogare naraiat Cischedda a sa mama,” pruite fin pienos de povertade su babbu cuddu colzu fit mortu in sa gherra, in su millenoighetos baranta. Sa mama faghiat sa coghidora, coghiat su pane a tota sa ‘idda e su ‘inari chi ‘alanzaiat fit pagu meda e non supriat pro tota sa familia de sete fizos pius minores de Cischedda, pruite issa fit sa pius manna fit ‘ajanedda e cussa gherra malaita, orfanos de babbu los aiat postos a benujos a terra.
In domo issoro no aian lettos a bastante pro drommire difatis Ciscedda drommiat in terra. Issa fit una costi sica lanza e abilidadosa. Teniat una bella cara, e sos ojos chi parian duos pinnadellos, fin signados de povertade.
In su letu mannu cun sa mama, drommian sos àteros ses e totu custas bucas cherian addescadas.
‘Idende custu bisonzu Cischedda s’est allogada a tota die e note pro suìghere sas cotas de su pane, samunaiat sos taulados e daiat atentzione a Mammai Austina.
Difatis best restada tantos annos pruite Cischedda aiat alenu ‘onu e Mammai Austina l’aiat faladu istimascione.
Sos Muculitos fit zente de erèntzia rica, fin tres frades e una sorre Mammai Austina s’agataiat solu issa, pruite sos tres frades fin mortos de malària annos innanti e campaian de rèndita pro totu sos terrinos chi aian ereditadu dae Babbai Antonicu su donnu mannu e fin sempre afitados a sos giualzos e su ‘alanzu mannu intraiat a babbai. Finas chi sa gherra no aiat lassadu perunu marcu de povertade in domo de Mammai Austina fin cogheddos, faghian su màndigu a rasinzu, a meschinzu siat pro sas teracas chi bi fin istadas prima e como chi bi fit Cischedda fit sa mantessi cosa.
Difatis ogni die manigaian pane e raba pro remunire sos marengos suta su matzagane però dae sos ateros pretenian sas reverèntzias.
Mammai Austina fit s’ ùrtima erede restada ‘ia de s’erèntzia de sos Muculitos, custu fit su sambenadu sou chi pius de unu sambenadu pariat un’impropèriu, però in sa ‘idda fin connòschidos pro "sos Muculitos.”
Difatis cando sos pitzinnos in su mese de Nadale andaian a cantare sos tre res in domo de Mammai, Ciscedda naraiat ”prima de cantare devides fàgher’ s’inchinu a Mammai” Duncas, sos piseddos li faghian s’inchinu e poi si ponian a cantare sas cantones in sardu antigu. Mammai cun dechilesa cando sos piseddos aian finidu de cantare naraiat a Cischedda, “Sun istados educados e fizos bonos an cantadu ‘ene, intra a su camasinu e li das cussa raba manna biaita e in pius duas nughes peròmines” Cando Cischedda li daiat sa cosa, a sos piseddos li naraiat: ”E ite si narat?” E sos piseddos rispondian ”Raba e Nughe”. E Mammai li naraiat: ”Si deve nàrrer’ gràtzias”! Ma sas criaduras fin chena malìscia e fin cuntentos de sa bona istrina chi issos retzian dae sa zente.
A pagos passos dae sa gianna ue trabagliaiat Cischedda, in d-unu tirighinu iscurigosu chi pariat unu disisperu, pruite su sole intraiat solu a mesaustu, bi fit una domita bàscia, bàscia, e umidosa ue inie, istaiat Mastru Liseddu su mastru de ascia chi faghiat pro passare su tempus banchiteddas pro pitzinnos minores, poniat su fundu a sas cadreas e in pius, acontzaiat sos paracos, siat de campagna, che de ‘idda. Fin totu tribaglieddos de pagos valores e benian fatos a s’ ischìghiri, iscògoro.
Poi de sas festas una die Cischedda intrat a domo de Liseddu e li narat: ”Lise’ ses fatende sempre banchiteddas e fundos de cadreas, a ti lu pedo unu piaghere?
Mi’ si mi faghias una cadrea noa bella e manna pro si sètzere Mammai Austina!
E mastru Liseddu li rispondet: “Comente la cheres larga, istrinta o una cadrea comente si siat che i sas àteras cadreas de coghina?”
“Lisè’- li rispondet Cischedda:”
Tue ischis chi Mammai est in purpas bonas e pesat si e no pius de noranta chimbe chilos.”
Pruite pesada l’as, Cische’?
Coro Lisè’ no andat bene ne a la pesare cun s’istadea e mancu cun su cantare so nende gai noranta chimbe chilos a pilu.
E andat bene!-Tando l’ ischis chi bi cheret su tempus sou li rispondet Liseddu.
S’ incras Liseddu chircat in camasinu pruite aiat fèrula totta purpuinada e la cheriat impreare a fàghere su cadreone, si ponede a serrare a destra e serrende a manca, colpende puntzita suta e sura e custa cadrea at leadu fromma de assimizu.
Ma cando fit punzitende s’ ùrtimu pè de sa cadrea, s’abbizat chi fit pius curtzu de sos àteros tres.
Tando at dèvidu incurtziare finamentas sos àteros tres pes.
Però custa fèrula fidi purpuinada e ogni ‘orta chi incurtziaiat unu pè si nde segaiat unu bìculu de s’àteru.
Ma poi de totu su drìnghili, dràngala, a sa chida sa cadrea fit finida.
S’ incras bessit a su giannile e giùilat a Cischedda a boghes chi pariat un’ avriadu.
A custa boghes Cischedda imbucat s’ iscala in tota presse e andat a ue fit Liseddu tota assustada: ”Lise’ ite est sutzessu?” No est sutzessu nudda ti fia giuilende pruite sa cadrea est finida!!
“Eo mi so trèmida che-i sa ‘entuladolza intendende custa ‘oghe isprammada, pessaia chi t’ aias serradu sos pòddighes cun sa serra.”
“Duncas sa cadrea est fata bidende la ses?” Cando Cischedda ‘idet sa cadrea chi fit de fèrula est restada che Santu Salàpiu e li narat: ”Lise’, de fèrula?”
“Cischè, linna non nd’ aia! In piusu tue l’ischis chi sa linna costat cara?”
“Però Lise’ ti l’aia nadu chi Mammai est pesante, e ti devo nàrrer’ puru chi mi paret tropu bàscia, e no mi paret bene assestada”!
“ Cische’ già la sustenet, già la sustenet, anda cun tranchiglidade”!
Ma Cischedda non fit cumbinta , e intantu si pijat sa cadrea e cando arrivit a domo l’at presentada a Mammai Austina. Cando Mammai ‘idet sa cadrea sùbitu si ch’est sètzida a la proare, fit una comodidade, fit cuntenta Non istaiat pius intro sa ‘este e Cischèdda li narat: ”Mi paret chi siat pretzisa a sa ‘e babai Antonicu, donnumannu ‘ostru“ As rejone, però cussa est istada dada a sa cheja in donu, e sa fèrula fit in condisciones bonas, ca cuddu colzu si ch’est mortu sa die chi tue bi l’ as batida, e no at àpidu sa sorte de si bi sètzere che a mie.
Su messudie l’ acurtzian a sa mesa pro ‘ustare. Totu est andadu ‘ene però poi chi sa fèmina at finidu de ‘ustare pesaiat de pius, difatis s’ aiat manigadu una supera de supa de raba e chimbe nughes cosconosas e no la podiat dissipare, fit a isubèria, pro totu su mànigu chi si ch’ aiat lampadu intro ‘a intro ‘e corpus.
Poi de carchi oreta comintzeit a dissipare, totu in d-una li ‘ enit de fàgher’ unu rutu, ma custu rutu mannu chi pariat un’ isparu. Daiat s’impressione chi bi fit istada un’ archibusada in sa coghina, in pius s’est finamentas assustada issa etotu, Mammai Austina tremende si in tota sa carena, pruite fit sètzida in sa cadrea chi l’ ait fatu Liseddu e bi fi su purpuinu. Custu sonu de su rutu l’ at fatu pèrdere s’ assestu de sa sètzida, difatis ch’ est ruta a mata e pes segus, sa cadrea s’est tontonada, isfrasciada e bi sun restados totu sos rocos de sa fèrula in chentu e una fischinida. Cischèdda at dèvidu giuilare a Liseddu a nde la pesare dae terra.
E cando nde l’ an pesada, Mammai lis at nadu: ”mancu male Lise’ chi fit unu pagu bàscia si s’ agatat pius alta, già mi los aia pistados sos tzelembros. E tando l’ aiazis nadu de abberu sa bonànima de Mammai Austina”.
E Liseddu li rispondet: “Mammai Austi’, a una supera de supa de raba bi cheret istògomo e costazos a la dissipare, si non fit istadu pro cussu rutu mannu chi pariat unu tronu chi che l’apo intesu a sa carrela de sa gianna de sura, inue apo su camasinu de totu sos amminzos, si no fit capitada custa fizilia, sa cadrea aiat duradu finas a cando aian fatu unu Paba nou.
2011

Nessun commento:

Posta un commento